گیلان از دیدگاه سفرنامه های خارجی در دوره ی قاجار

چکیده سفرنامه ها یکی از منابع مهمّ شناخت ویژگی های فرهنگی و اجتماعی جوامع است که راجع به همه ی مسائل مربوط به ایران و ایرانیان به صورت خاص و جزئی سخن به میان آورده اند. استان گیلان به دلیل موقعیّت خاصّ جغرافیایی همواره مورد توجّه جهانگردان بوده است. در این تحقیق که به روش توصیفی _ تحلیلی انجام گرفته است سعی شده در راستای شناخت فرهنگ و اوضاع اجتماعی گیلان و اهداف سیّاحان خارجی از سفر به این استان ، مسائل مختلف مربوط به آداب و رسوم، جغرافیا، تاریخ، اقتصاد، کشاورزی ، علم و بهداشت، فرقه ها و مذاهب و هنر و معماری گیلان از دیدگاه جهانگردان مورد بررسی قرار گیرد. بدین منظور سفرنامه ی 34 نفر از سیّاحانی که در دوره ی قاجار به گیلان سفر کرده اند مورد بررسی قرار گرفته و نظرات آنها با استفاده از سایر منابع مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است . در بررسی حاضر مشخص شد که هدف بیشتر جهانگردان از سفر به گیلان ، سیاسی بوده است . این جهانگردان بیشتر از کشورهای اروپایی مخصوصاً فرانسه بوده اند و اکثراً در زمان سلطنت ناصرالدّین شاه به گیلان آمده اند بیشترین موضوعی که جهانگردان به آن پرداخته اند وضعیّت جغرافیایی گیلان بوده است .در این سفرنامه-ها به دلیل زمان محدود مسافرت جهانگردان و محدودیّت ارتباط با تمام مردم ، بعضاً قضاوت های ناصحیحی به چشم می خورد امّا در عین حال نمی توان از نکته سنجی ، کنجکاوی و دانش زیاد اکثر این جهانگردان سخن نگفت . سفرنامه هایی که دراین دوره نگاشته شده اند صرف نظر از کاستی-های محتوایی و روش شناختی شان، می توانند به عنوان یکی از اسناد معتبر تاریخی در شناخت تاریخ و جغرافیای گیلان مورد استفاده قرار گیرند . کلید واژه : گیلان ، خارجی ، سفرنامه ، قاجار ، تاریخ ، آداب و رسوم ، فرهنگ